كؤچمن قارانقوش
كؤچمن قارانقوش
سون باهار گلمك اوزره دیر. یولداشلاریم دئییر: قالدیغیمیز یئردن باشقا یئره گئده جه ییك. آتامدان سوروشاندا: هاراگئده جه ییك؟ من تانیمادیغیم یئرلردن سؤز آچیر.
هردن اؤز- اؤزومه ائله داریخیرام! دئییرم نه اولار ائله بو یام-یاشیل یئرده قالیب یاشایاق. آمما آتام دئییر: بیر آیین ایچینده بورادان گئتمه سك هامیمیز سویوقدان اؤله ریك. قارانقوش لار ایسی یئرده یاشایارلار. ائلیمیزین بؤیوگو دئییب: ایكی گوندن سونرا اورمو گؤلونون یانینا گئده جه ییك. آتام دئییر، اورمو گؤلو، چوخ گؤزلدیر و اورادا آیاقلاری اوزون فیلامینقولار، ساری جئیرانلار، قوچ لار و... یاشاییرلار.
ایندی چوخ ماراقلی اولموشام تئزلیك له قالدیغیمیز یئردن اورمو گؤلونو گؤرمه یه گئدم... كؤچمك گونو گلیب یئتیشمیشدی و یولداشلاریم ایله بیرلیكده بیر قیراقدا اوچماغا حاضیر اولموشدوق، ائلین بؤیوگونون اوچماغی ایله هامیمیز گؤیه ساری یوللاندیق، شهرلرین اوستوندن كئچنده اوشاق لارین هامیسی بیزه ال ساللاییردیلار و ائله بیل اونلار بیزیم له بیرگه اوچماق ایسته ییرلر...
یول چوخ اوزونویدو، آمما هئچ یورولماق بیلمه ییردیم، یالنیز اورمو گؤلونه چاتماق ایسته ییردیم، بؤیوكلو-كیچیكلی داغلاری، اورمانلاری، شهرلری آشیب گئدیردیك. گئتدیگیمیز یئره آز قالیردیق، آتام، آنام ایله بیر لیك ده یانیمدا اوچوردولار و من چوخ سئوینیردیم.
... اوزون یولجولوقدان سونرا، آرزیسین چكدیگیم یئره یئتیشمیشدیك، آمما اورمو گؤلو... اورمو گؤلو من آرزیسین چكن دئیلمیش، چوخ آغلادیم بورا گلدیگیمه، بورا چؤلدن باشقا بیر زاد دئییلمیش، آتام یانیما گلیب، آغلاما قیزیم بورا سولو بیر گؤلویدو، قوروماسینین ندنین بیلمه ییرم، سنی آپاراجاغام گؤزل «وان» گؤلونه، دئییرلر اورا چوخ سولو و گؤزل دیر... سن آغلاما، گؤزل قیزیم ...
یازان: حسین واحدی
تیراختور
تیراختور
دایانما سن، یورو!
سؤك داغلاری- داشلاری،
چاتلات رقیبین باغرین،
یوكسلت گؤزل آذربایجان آدین.
یاشا تیراختور، هارایین،
هر یئرده دئینده،
وئریرم سینه مه اؤنه،
تیراختورچویام؛
دئییرم، منده.
بوتون آذربایجان سنین له دیر،
قهرمان قال،
ای قارتال تیراختور،
توركلرین ایفتیخاریسان،
تیراختور.
سن چیخاندا ، مئیدانا،
ولوله دوشور هر یانا،
رقیب لرین قاچیر،
بویان- اویانا،
سئوینج باغیشلاییرسان،
بو جانا،
هر زامان،
قهرمان قال،
ای قارتال تیراختور!
شعر: حسین واحدی
آشیق دهقان: آشیق سس سیز لرین سسیدیر
آشیق دهقان فرقلی بیر اینسان
آشیق دهقان:
آشیق سس سیز لرین سسیدیر
شهامت نشریه سینین یاییلماسینین ایلك گونوندن آذربایجان آشیق صنعتینه ده یر وئرمك و بو یولدا جاندان- اوركدن امك چكنلری یوخلاماق و ائلیمیزه تانیتدیرماق بیزیم اصلی وظیفه لریمیزدن اولوب دور. بو یولون اوزوناسیندا بو ساییمیزدا آذربایجانین مهم و بؤیوك آشیق لاریندان بیری اولان آشیق «محمد حسین دهقان» ایله دانیشیق آپارمیشیق. آشیق دهقانی تانیتدیرماق لازیم دئییل و ائلیمیزین هامیسی بو قوجاماق كیشینین اؤزو و سسی ایله تانیشدیر. آشیق دهقان صمیمیت له بیزیم دانیشماغیمیزی قبول ائدیب و قیسادا اولمالی اولسا اورك سؤزلرینی سیز عزیزلریمیزله پایلاشیب دیر.
آشیق دهقان، كسینلیك له آذربایجانیمیزین قالارگی وارلیق لاریندان بیریدیر. آشیق دهقان، بوتون میللی و اولوسلار آراسی فئستیواللاردا ایشتیراك ائدیب و آذربایجان موسیقیسینی دونیایا تانیتدیرماغا الیندن گلنی اسیرگه مه ییب دیر. آشیق لاتین آمریكا، فرانسه، آلمان، سوئد، آذربایجان جومهوریتی، توركیه و ... اؤلكه لرینده مختلف موسابیقه لرده و فئستیواللاردا قاتیلماقلا اونلارجا قیزیل بویون باغی و لؤوحه لر قازانیب دیر. خاطیرلاتمالیییك آشیق كئچن ایللرده موسیقی دوكتوراسین آلیب دیر.
دانیشیغین قالانی یازینین آردیندا
آذربایجان
آذربایجان
سن گونشلی بیر یاكاموزسان،
ایچیمده دؤیونن قلبیمین ایچینده سن،
سن یاغمورلو بیر بولودسان،
اولوسونا خئییر- بركت وئرن بولود.
سن اولوسونا دایاقسان،
ناموسونو قورویان یوردوم.
سن توركجه نی یاشادان یوردسان،
دیلسیز- آغیزسیز بیر دیل.
سن آناسان اوشاق لارینا،
بوتون آناسیزلیق چكن اوشاقلارا.
سن اینتئرنئت صیفه لرینین بزه یی سن،
همده لاپ او فیلتئر اولانلارین باشیندا.
هارایسیز اولوسونا اولان هارای.
سن بیزه آنا تورپاقسان،
بیزده سنی قورویان عسگر.
سن سوسما باغیر، هارای چك،
بوغولسون سنه خور باخان دوشمن.
سن یاشایان، اؤلمه ین وارلیقسان،
توم وارلیقلارین چلنگی آذربایجان.
حسین واحدی
سؤزلرده سؤز وار
سؤزلرده سؤز وار كیبریت
چؤپو بیر نفر كوچه
دن كئچیردی گؤردو قارانلیقدا بیری كیبریت یاندیریب، یئرده بیر شئیین دالیجا گزیر.
اوندان سوروشدو: ـ آی قارداش
نه آختاریرسان، هئی كیبریت چكیرسن؟ ـ دئدی: بیر
دانا كیبریت چؤپوم یئره دوشوب اونو اختاریرام! آنا
دیلی معللیم
شاگیرددن سوروشدو: نییه دئییرلر «آنا دیلی»، دئمه ییرلر «آتا دیلی» . شاگیرد
جاوابیندا دئدی: ائوده دائمن آنام دانیشیشیر و هئچ ماجال وئرمه ییر بیر كلمه ده
آتام دانیشا، بونا گؤره، «آنا دیلی» آدلانیب دیر! قبریستان
اهلی عاریف لردن
بیریسی دئییر: گونلردن بیر گون قبریستانا ساری گئدیردیم، بهلول ایله توش گلدیم.
سوروشدوم قبریستاندا نه ائیلیرسن؟ ـ دئدی: منه،
آزار ائتمه ین، آخیرتی یادیما سالان، اونلاردان آیریلاندا دالیمجا صفحه قویماییب،
غیبت ائتمه ین، جماعت ایله اوتوروب دورورام! خام
خییال بیر یوخسول
كیشی، گئجه چاغی آروادینا دئدی: ایسته سك ساباح گئجه آخشام یئمه یینه پیلوو یئیه ك
و من گوندوز بیر تلیس دویو آلام، نه قدر یاغ لازیمدی؟ ـ آرواد
جاواب وئردی: ایكی باتمان یاغ احتیاج دی. كیشی تعجب له
سوروشدو: نه جور بیر تای دویویه ایكی باتمان یاغ لازیمدی؟ ـ آرواد
دئدی: بیز خییال ایله پیلوو بیشیریریك نه عئیبی وار یاغلی یئیه ك؟! * حاضیرلایان: حسین واحدی قایناق:شهامت نشریه سی
حسنلی تپه سی (تپه حسنلو)
حسنلی تپه سی غربی
آذربایجاندا چوخلو تانینمامیش و ده یرلی تاریخی اثرلر واردیر. اونلاردان بیری
اولان حسنلی تپه سی 6 مین ایل دوغوش (میلاد) دان اؤنجه یه قاییدان تاریخی واردیر.
بو ده یرلی تاریخی اثر تكجه آذربایجان
بؤلگه سینده یوخ، ایرانین باشا- باشیندا تایسیز بیر اثر ساییلیر. حسنلی تپه سی
اورمو گؤلونون گونئی باتیسیندا (جنوب غرب-ینده)
یاشیل لیق سولدوز یوردوندا یئرله شیب دیر. بو تپه 7 كیلومئتر سولدوز شهریندن
آراسی واردیر. حسنلی آدینی بو آددا اولان كندین یاپیشیغیندا اولماسیندان آلیب دیر.
تپه نین قازینتی لاری 1313 دن باشلاندی. بو قازانتی لار اوزوندن بیر نئچه ساخسی
قاب ـ قاجاق چئشیتلی شكیل لرده تاپیلدی. 1336ـ دا بیلیمسل (علمی) و تخصصی آختاریش
لار بیر ایرانلی- آمریكالی هیئت ین آختاریش ایله باشلاندی. بو آختاریش ایله
قازینتی لاردا بوزوقلوق لارین (خرابه لرین) آلتیندان بیر شهر- قالا تورپاق لار
آلتیندان اوزه چیخدی. اوزمان لارین (متخصص لرین) دئدیگینه گؤره بو شهر- قالا «ماننا» قومونا عایید دیر. بو دیكینتی نین، ائولرین و معبدلرین دووارلارینین تملی
(پایه سی) داشدان دوزه لیب دیر. دووارلارین اوستونده 40 سانتیمتر لیینده اوزوناسی،
23 سانتیمترلیینده ائنی و 14 سانتیمتر قالینلیغیندا اولان كرپیج لر قویولوبدور. حسنلی تپه
سیندن 1313 –دن،
1358 نجی ایله كیمی، ایرانلی و آمریكالی آركولوق لارین آختارماسی نتیجه سینده
چئشیتلی ساواش آراجلاری او جومله دن؛ قیلینج، خنجر، اوخ، دمیر و بورونز جینسیندن
اولان اوخ باشلیق لاری، مینلجه ساخسی قاب- قاجاقلار، تاریخی، كولتورل و صنعت (هنر)
باخیمیندان ده یرلری اولان، سوموكدن، شوشه دن، دمیردن، داشدان و ساخسی دان اولان
شئی لر تاپیلیب دیر و ایران، آذربایجان، آمریكا، فرانسه و باشقا اؤلكه لرین موزه
لرینده ساخلانیلیر. حسنلی تپه سینین ان اؤنملی (مهم) تاپینتی سی و دونیادا و اسكی
تانیمادا اؤزل (ویژه) و اؤنملی (مهم) یئر آلان شئی قیزیلدان اولان حسنلی قابی دیر. بو قابین چكی
سی 950 گرم ، اوزوناسی 21 سانتیمتر، قوطرو
25 سانتیمتر دیر و آغیز چئوره سی 61 سانتیمتر دیر. بو قیزلدان اولان قاب تئهرانین
قدیم ایران موزه سینده ساخلانیلیر. بو قاب گؤزلری اؤزونه طرف چكن بیر قاب دیر و
اوستونده چوخ اینجه لیك ایشلر آپاریلیب دیر و گؤركملی (مجلل) ایش لردن اوزاق قالیب
دیر. حسنلی تپه سیندن تاپیلان قیزیل قابین
قدیم لیغی 800 ایل مسیح دوغوشوندان اؤنه قاییدیر. بو آدلیم قابین بدنه سینده چوخلو
اویولموش ناخیش لار واردیر و بیر حماسی داستانی دئمك ایمكانی اولا بیلر. بو تپه دن
آرتیق باشقا ده یرلی تپه لرده باتی (غربی) آذربایجانی توریزم باخیمیندان اؤلكه ده بیرینجی یئرلرده
اولماسینا ندن اولور و گرك مسئول لار و كوتله بو اثرلرین تانینماسیندا و اونلاری
قوروماقدا دوزگون ایشلر ائتسینلر. توز- تورپاغی و دومانی حسنلی تپه سیندن گؤتوروب
اونون یئرینه توریست و موسافیر گتیرمه لییك و اورادا اولان كوتله نین (جماعتین)
ایقتیصادینادا یاردیم ائتمه لیییك. اومود ائدیرم یاخین گله جك ده گؤزل غربی
آذربایجان توریزم باخیمیندان ایراندا بیرینجی یئره ال تاپاجاق دیر. حسین
واحدی *** شكیللری گؤرمك اوچون یازینین آردینا باخین
آشیق قوربان لا دانیشیغیمیزدا: آشیق سؤزو ائلین سؤزودور
آشیق قوربان لا دانیشیغیمیزدا:
آشیق سؤزو ائلین سؤزودور
آشیق موسیقی سینه یئنیدن باخمالیییق
آشیق موسیقی سی نین زحمت چكن لریندن بیری اولان، آشیق قوربان لا موصاحیبه ایسته دییمیز زامان، صمیمیت له بیزی اؤز ائوینه دعوت ائتدی و اورك سؤزلرینی سیز عزیز اوخوجولاریمیزا چاتدیرماق اوچون، بیزله پایلاشدی. آشیق قوربان غربی آذربایجانین ده یرلی آشیق لاریندان ساییلیر، بو اوستاندا دونیایا گؤز آچماسادا، ایستر- ایسته مز بو اوستانین آدینا مقام لار قازانیب ده یرلی ایشلر ائدیب دیر، بونلاردان:
75- نجی ایلده «ساری تئل» آشیقلار قروپونون یاراتماسی
80،79 و 81 – نجی ایللرده ایرانین رادیو – تلویزیون مركزلرینین موسیقی ایشلرینده بیرینجی یئری توتماسی
82 – نجی ایل توركیه نین آنكارا شهرینده اورمیه و تبریز صنعتچی لری ایله اوچ گونلوك كنسرتین ایجراسی
2007 – نجی ایل باكی شهرینده بئشینجی اولوسلار آراسی موسیقی سمینارینا قاتیلماسی
2008 – نجی ایلده قیبریس ده سازلی – سؤزلو چیخیش
2009 – نجو ایلده توركیه ده، آشیقلار یاریشماسیندا 17- دی اؤلكه نین ایچینده، ایكینجیلیك مقامینین اله گتیرمه سی
2010 – نجو ایلده دانماركدا آنا دیلی اوچون مراسیمه قاتیلماسی
- سؤال: آشیق، دئمك اولار سیزی چوخلاری تانیر، آمما بیرداها اؤزونوزو اوخوجولاریمیزا تانیتدیرین لوتفن؟
من آشیق قوربان پور ولی علیار، 1348 – نجی گونش ایلینده مؤحتشم قاراداغین دیزمار ماحالینین علیار كندینده آنادان اولموشام، 12 یاشیما كیمین اورادا یاشامیشام و سونرا 1363- نجو ایلده عاییله وی اورمیه یه كؤچوب گلمیشیك.
- سؤال: بو صنعتی هاردان و نئجه باشلادیز، اوستادلارینیز كیملر اولوبلار؟
من اوشاقلیقدان اوخویاردیم، همده منیم آتامدا آشیقییدی و یاخشی سسی وارییدی، پئشه كار (حرفه ای) دئییلدی آمما یاخشی اوخویاردی و اؤزللیكله قاراباغ شیكسته سین یاخشی ایفا ائدردی و اوردا اولان نئچه پارا كندده هله ده آدی دئییلر و دئمك اولار منیم ایلك اوستادیم آتام اولوبدور، او زامانلار منیده مجلیس لرده اوخوداردیلار و منده ائل ماهنیلارین اوخویاردیم و سونرا اورمیه یه گلدیك، او زاماندا هئچ یئرده كیلاس یوخویدو و سونرا خیدمته گئتدیم، بیر گون مورخصی یه گلنده گؤردوم آشیقلار قهوه خانالاردا اوخویورلار، منده ائوه گئتمك یئرینه قهوه خانایا گئتدیم و آشیق لارا قولاق آسدیم.
خیدمتدن قورتولاندان سونرا، بیر ساز باغلاتیم و اؤیرنمه یه باشلادیم، آلتی آی اوستا تاپا بیلمه دیم و سازی كؤكسوز چالدیم، نئچه واختدان سونرا بیر اوستا تاپدیم و سازین پرده لرینی اؤیرندیم و یاواش- یاواش نئچه اوستا یانیندا چئشیتلی (مختلف) پرده لر اؤیرندیم، آشیق لیغا چوخ علاقه م اولدوغو اوچون اوستالار دئیه نی تئز اؤیرنیردیم، سونرالار تبریزده رحمتلیك اوستاد سلیمی نین یانیندا، مهندیس گنجه ای آدیندا بیر اوستاددان سازی دوزگون اؤیرندیم و سونرا اوستاد فرشید جهاندیده دن سازی بیلیمسل (علمی) اولاراق اؤیرندیم و باشقا چوخلو اوستادلاردا منیم ساز اؤیرنممده اولوبلار.
1370 دن آشیق لیغی پئشه كار اولاراق باشلامیشام و ایندی ده، اون ایلدن چوخدو » ماهور« آدلی مؤسسه ده آشیق كیلاسلاریم وار و علاقه سی اولانلار بورایا گلیب بیلیمسل اولاراق آشیقلیق اؤیره نیرلر.
- سؤال: آشیق صنعتینینین دورومونو (موقعیت ین) نئجه گؤروسونوز؟
آشیق صنعتی دونیادا فولكلور صنعتی دیر و هر یئرده فولكلوریك صنعتینه ده بودجه آییریرلار و بیزیم اؤلكه ده ده گرك بو ایش گؤرونسون و بو ایشله یئنی هاوالار یارانار. بو صنعت تبلیغ اولوب تانیتدیریلمالیدیر و گرك گئنیش كوتله (مردم) تانیسین و تكجه آشیغین اؤز یاخینلاری، قوهوم لاری و دوستلاری تانیماقلا آشیق صنعتی دیری قالماز و گرك شهر مدنیتینه قاتیلسین، بو صنعت معنوی بیر صنعت دیر و تانینمالیدیر. تبلیغات اولونورسا من بو صنعتین گله جه یینی یاخشی گؤرورم.
- سؤال: اوستانیمیزدا و اورمیه نین اؤزونده بو صنعت نجور یاشانیر؟
غربی آذربایجاندا و یا اورمیه نین اؤزونده بو صنعت قهوه خانالاردا وار، اورمیه ده، اورمو آشیق هاوالاری چالینیر، آمما بوتونلوكده بو اوستاندا بو صنعت یاد اولوب، توتالیم اورمیه نین اؤزونده 3 قهوه خانادا آشیق موسیقی سی چالینیر و اورا گلن ثابیت موشتریلرین سایی 150 نفر اولسون، بوجور بؤیوك شهره 150 نفر بیرزاد دئییل و هئچ ساییلیر و گرك غربی آذربایجاندا بو صنعت تانینسین و تبلیغ اولونسون و گنج لری بو یولا علاقه ائتدیرك و بونون یانیندا همده آشیق صنعتین چاغداش لاتدیراق (معاصر لشدیرك) و نوتا كؤچورك.
- سؤال: یاخین زامانلاردا اورمیه ده بیر آشیق درنه یی (انجمنی) آچیلیب اورانین ائتگیسی (تأثیری) نه قدر اولا بیلر و اورانی نئجه گؤرورسونوز؟
اورانی آچماق چوخ یاخشی ایشلردن بیرییدی، آشیق لارا كارت وئریلیب، اوردا آشیق لار تانینیر و دئمك اولار رسمی بیر یئردیر، آمما قهوه خانالار بوجور دئییل. اورا عاییله لر ده قاتیلا بیلیر، آشیق لار چالیر، اوخویور و هردنده تنقید ده اولونور، اوردا هفته ده ایكی آشیق اوخویور، البته غربی آذربایجانین چئشیتلی شهرلریندنده قوناغیمیز اولور و آشیقلار اورا دعوت اولورلار.
- سؤال: قاتیلدیغینیز فئستیواللاردان و گتیردیگینیز مقاملاردان دئیین؟
من اوچ سئری ایران رادیو- تلویزیون فئستیواللاریندا مقام گتیرمیشم، تقریبا 79، 80 و 81 – نجی ایللرینده اوچ ایل دالبادال مختلف عونوانلاردا بیرینجی اولموشام، سونرالار، آذربایجاندا بیر سئمینارا چاغیریلمیشام و آشیق مكتب لرینین ایضاحین آپارمیشدیم، توركیه ده اوچ گونلوك بیر كنسئرته گئتمیشم و باشقا یئرلرده اولوبلار و 2009 – نجو ایلده توركیه ده اون یئددی اؤلكه دن قاتیلان آشیق لار فئستیوالیندا ایكینجی اولموشام.
- سؤال: آشیق هاوارلاریندا یازیرسیزمی؟
چوخلاری بو ایشی گؤرور، مثلن آشیق چنگیز مهدی پور آشیق صنعتی نی نوتا كؤچورور و بو ایشین هله ده داوامی وار، من اؤزومده قاباقجالار كندیمیز آدیندا بیر كیتاب چاپا وئرمیشم و اؤز شعرلریمی یازمیشام، آشیق صنعتی اوچون بیلیمسل (علمی) بیر ایشده حاضیرلاییرام و اینشاللاه گله جكده چاپا وئره جه یم.
- سؤال: غربی آذربایجان دا آشیق موسیقی سی اوچون پئشه كار ساز باغلایاندا وارمی؟
بو ایش اورمیه ده، خوی و اوستانین باشقا شهرلرینده ده گؤرونور، آمما اوستانیمیزدا پئشه كار اولاراق بو ایشی گؤرن یوخدور و پئشه كار سازی آلماق اوچون تبریزه یوخسا باكی یا گئتمه لیییك.
- سؤال: سون سؤزونوز و اوره یینیزده اولان هر نه وار بویورون؟
آشیغین سؤزو ائلین سؤزودور و بو سؤزلر اؤزوموز اوچون دئییل، منجه آشیق موسیقی سینه یئنیدن باخمالیییق و بو قونودا مطالعه ائتمه لییك، بونون گؤزلیگینه، معنوی اولدوغونا یئنیدن باخاق، بیزیم كوتله میزین هرنه دری ، اورك سؤزو وار بو آشیق موسیقی سینده دیر و بونا گؤره آشیق صنعتین دیری ساخلامالییق. سونوندا بوتون اوستادلاریمدان و اؤزللیكله آشیق موسیقی سینه یئنیلیك گتیرن و دونیایا تانیتدیران آشیقلاردان، نمونه اوچون چنگیز مهدی پور،عمران حیدری، حسین اسدی، اوستاد گنجه ای و... تشككور ائدیرم و سیزه ده آشیق موسیقی سینی یوخلادیغینیز اوچون تشككورومو بیلدیریرم.
دانیشیغی آپاران: حسین واحدی
سئوگیلیم
سئوگیلیم
گئجه-گوندوزوم، جانیم- اؤزوم، سئوگیم- سؤزوم، اونوتمارام سنی، هئچ آن سیلمه یه جم آدینی اوره ییمدن، گتیر مه یه جم باشقاسینین آدینی دیلیمه، قویمایاجام بیری گیرسین اوره ییمه، سون نفسیم قالانا قدر آدین قالاجاق دیلیمده، حتتا اؤلندن سونرا بئله یازدیراجام گؤزل آدینی كفنیمه، دویسون اینسانلار، ائشیتسین بوتون سئوگیلیلر، من سئوگیلیمی سئویرم، اونو اونوتماق ایسته میرم، اونوتمایاجام، اونسوز آن لاری آتاجام، آنیلاریما هر زمان آدینی قاتاجام، سسی نی دویاجام، آجیلارینا قاتیلاجام، اؤزو بئله بیلمه دن جیسمینده كی روحو اولاجام.
یازان: حسین واحدی
تئاترا ده یر وئرمه لییك..
علی ضیایی ایله دانیشیقدا:
تئاترا ده یر وئرمه لییك..
غربی آذربایجانین تئاتر دورومونو بیلمك اوچون، اورمیه شهرینین گنج و زحمت چكنلرینین بیری اولان «علی ضیایی» ایله صمیمی دانیشیغیمیزی سیز عزیز اوخوجولاریمیزا تقدیم ائدیریك، اومود ائدیریك بو دانیشیق تئاتر اوچون فایدالی اولسون.
- اؤزونوزو اوخوجولاریمیزا تانیتدیرین؟
من «علی ضیایی» اورمیه نین سید جاواد محلله سینده دونیایا گؤز آچمیشام و ابتدایی و اورتا تحصیلاتیمی قورتاراندان سونرا تهراندا نمایش قولوندا (ریشته سینده) لیسانس آلمیشام. من 1375 ایلینده نوكلر فیزیك بیلیمی (فیزیك هسته ای) قولونو ترك ائدیب سرباز گئتدیم و نمایش له تانیش اولدوغوم اوچون سربازلیقدان سونرا نمایش قولون اوخوموشام. لیسانسی بیتیرمكدن سونرا اورمیه یه قاییدیب، » نمایشخانه « مؤسسه سین آچمیشام و تئاتر و نمایشه علاقه سی اولانلارا بیر یئر اولماق اوچون بورانی آچماق منیم اؤزومون هدفلریمدنییدی. اورمیه ده بو قولا گئتمك اوچون هئچ بیر مؤسسه یا یول گؤسترن بیر یئر یوخویدو و بودا منی بو مؤسسه سنی آچماغیما ترغیب ائتدی.
- خالقیمیزلا، تئاتر و یا نمایشین رابطه سین نئجه گؤرورسونوز، تئاترین جامعه یه ائتگی سی (تأثیری) نه قدردیر؟
عاییله لر ایچینده تئاتر و نمایش یئرینه دوشمه ییبدیر و هله ده چوخلاری اویونچویا (بازیگره)، مشغول ائدیجی گؤزو ایله باخیرلار، اویونچولوق حیسسی بیر ایش دیر و آكادمیك اولدوغو اوچون، قایدالی ساییلیر. تئاتر و اویونچولوق اینسانلارین عقده سین آرادان آپارماسیندا مهم رول اویناییر، جامعه نین دردلرین تئاتر ایله گؤسترمك اولور و بو آرادا تاماشاچیلارلا یاخشی بیر ایلگی قورولسا و باخانلار اؤز دردلرینی اوردا حیسس ائده بیلسه لر، اوركلری بوشالیب، راحاتلاشاجاقلار و بودا جامعه ده جدی توتولمور، بورادا تئاتری مشغول اولماق گؤزونده گؤرورلر، یعنی تئاتر باخماق ایمكانی اولورسا! هفته نین سون گونلری گئدیب نمایشه باخماق و بیر آز گولوب، باشلارین قاتیب ائوه دؤنمك دئمكدیر!
تئاتر پیسكولوژی (روانشناسی) باخیمینداندا یوكسك (عالی) درجه ده یئری وار و نمایش قالیبینده خالقیمیزا چوخ سؤزلری دئیه بیله ریك، باخساق تلویزیون دا بعضی اؤیرتمه لری (آموزش لری) گاز،برق یا باشقا ارگان لار نمایش قالیبینده خالقیمیزا اؤیره دیرلر و بونون ائتگیسی (تأثیری) باشقا یوللاردان چوخدور.
كولتورل باسقین-ین (تهاجم فرهنگی نین) ، قاباغین آلماقدادا نمایش و تئاترین یوخاری درجه لی رولو وار، بیز اؤز كولتوروموزو دیری ساخلاماق اوچون بو موضوعیا چوخ ده یر وئرمه لیییك، میثال اوچون اورمیه نی دئسك آذربایجان بؤلگه سینین مدنییتینده بؤیوك بیر یئره مالیك دیر و شهرلشمه تاریخینده بو منطقه نین او بیری شهرلریندن داها چوخ قدیم تاریخی وار، حتتا تبریزدنده قاباقدیر و بو سبب اولور بیز كولتوروموزو ساخلاماغا لاپ چوخ زحمت چكك، آما بو مدنییتین قاباغیندا، تئاتر باخیمیندان اورمیه اؤزونه لاییق بیر یئرده دئییل و بو قُولو (رشته نی) یئنیدن دیریلدیب یوكسك یئره چاتدیرمالیییق و بو یولدادا كولتور یاراتما (فرهنگ سازی) اولماییب.
- اوشاقلارلا تئاترین ایلگیسی نئجه دیر؟
تئاترییلا اوشاقلاریمیزین عقده سین بوشالدا بیله ریك، میثال اوچون بیزیم اؤیره تیم (آموزشی) مؤسسه ده تئاتر درمانلیغی آدیندا كیلاسلاریمیز اولور و بو كیلاسدا اوشاقلارین پیسكولوژی لرینین اوستونده ایشله ییریك و نمایش قالیبینده، بوشلوق اولان یئرلری ترمیم ائدیریك و اویونلا كئچمیشده اولان عقده لر بوشالیر و بودا اوشاغی راحاتلادیر و جامعه ده راحاتجا یاشاییر و بونو یونگول توتماق، كولتوروموزه ضربه وورور.
- سیزجه عاییله لر بو قونویا نه گؤزده باخیرلار؟
عاییله لر ایچینده تاسفله هله یئرینه دوشمه ییب و نمایش یا تئاتر ایله چوخ تانیش ده ییرلر و بیلیم یوردونا (دانشگاها) گئده نده ده بونو سئچمه یی دوشونمورلر و گئتدیكجه بو دوزه له بیلر.
- بونا نه یوللارییلا و كیملر یاردیم (كمك) ائده بیلر؟
یاردیم ائتمك اوچون نشریه لر، رادیو – تلویزیون، مسئول لار و.. بئلنچی یاردیملارلا چوخ ایشلر گؤرمك اولار، مثلا، تورك دیلینده اولان «آداخلی» سریالینا باخساز، بو فیلمدن یاخشی استقبال اولونوب و یا بوندان اؤنجه یایینلانان «دومان» ، «آتا» و باشقا توركجه سریال لار، اؤز یئرلرین جامعه ده تاپیبلار و استقبال دا بونلاردان چوخ اولوبدور و بونلار كولتورل باسقین –ین قاباغیندا مهم رول اویناییرلار.
آما تاسف له تلویزیون تئاترا یاخشی ده یر وئرمه ییبدیر و تئاتر اوچون هئچ یاریم ساعاتلیق دا برنامه یوخدور و تئاتر اوچون هفته لیك برنامه اولسا او برنامه ده تئاتر جامعه ده تانینار و تئاترین خبرلری و چتینلیكلرده یاییلار (پخش اولار). بئلنچی ایشله ده گؤزلر تئاترا عادت ائدر و بودا جامعه ده احتیاج اولاراق یئرینه دوشر.
نشریه لرده تئاترا گؤره هئچ اولماسا بیر ستون آییریب بو موضوع یا درین باخمالیدیرلار و من اومود ائدیرم بو گئتدیكجه گؤروله جك.
مسئوللاردا مدیریت ضعفینی آرادان آپارمالیدیرلار و ده ییشیكلیك لر و برنامه سیز ایشلر تئاترین تانینماماسینا ندن (سبب) اولوبدور و اوزون مدت لی برنامه لر ایشلریمیزده یوخدور و بعضن سلیقه لی ایشلر برنامه لری قاباغا آپارمیر.
تازالیقدا دؤولتی بؤلوم لرین حمایتیده آرتیب دیر و »سازمان ملی جوانان« و »حوضه هنری« هره سی آیری – آیری فئستیواللار (جشنواره لر) آچیرلار، آمما دردیمیز بئلنچی ایشلرله حل اولمایاجاقدیر و ایشلریمیزده وحدت اولمایینجا موفق اولمایاجاییق.
تئاتر اوچون نظارت ده ضعیف دیر و بعضی خصوصی اؤیرتمه یئرلرینده اوچ آیا مدرك وئریرلر و بودا دوز ایش دئییل و تئاترا ضربه وورور.
- تئاتر نجور بیر احتیاج ساییلا بیلر؟
باخین، اینگیلیزجه (انگلیسی) اؤیرنمك نئجه یئرینه دوشوب، چوخلاری چالیشیر بو دیلی اؤیرنسین و اؤزلرینه بیر احتیاج بیلیرلر و گرك جامعه میزده تئاتردا بئلنچی یئرده اولسون، و هامی تئاترین ده یرین بیلسین. بیر مهندیش، دوكتور، بسله ییجی (پرستار) و... خالقیمیزلا داورانیش لارین (رفتارلارین) باجارا بیلسه لر چوخ چتین لیك لر قاباغا گلمز و یا بعضی آتا – آنالار اوشاقلارلا مختلف موقعیت لرده نئجه داورانسینلاری بیلمه ییرلر، یعنی نه زامان حیرصله نیب و نه زامان تشویق ائتسیملر و حیرصله ننده دوغرودان حیرصله نیرلر و بعضن ائله ایشلر گؤرورلر، اوشاقلاردا پیس خاطیره یارانیر و اؤزلریده سونرادان پئشمان اولورلار. تئاتر چون نمایش دیر بوتون داورانیشلار نمایشی دیر و هئچ كیم دوغرودان حیرصلنیب اؤزونده راحاتسیز ائتمیر و بو نمایشی حیرصلنمه یی ده اؤز داورانیشیمیزا گتیرمه لیییك و بونو دوشونسك تئاترا باخماق و بو حیسس لری باجارماق بیزه احتیاج ساییلار.
آرتیق دئسك، تئاتر احتیاج دیر، تفریح و باش قاتما دئییل، قونشو اؤلكه لرده مثلن آذربایجان جومهورییه تینده «آرشین مال آلان» و «مشدی عیباد» ، نمایش لری خالق ایچینده اؤزلرینه یئر آچیبلار و حتتا دانیشیقلاریندادا تأثیر قویوبدور و یا آوروپادا «شكسپیر» نومایش لرین میثال وورماق اولار.
حتتا فرانسه نی دئسك، بو اؤلكه ده تئاتر عاییله لر ایچینده یاخشی بیر حیسس یارادیب و دئیلر لر فرانسه لینین هفته سونو تكجه ایكی دولاری اولسا، بیر دولارین تئاتر اوچون آییراجاقدیر.
تئاتر جانلی (زنده) اولدوغو اوچون تأثیری تلویزیوندان داها قاباقدیر، چون تئاتردا اویونچویلا، باخانلار اوز – اوزه و نفس – نفسه دیرلر و هر نه جانلی دیر و حتمن ده تأثیری یوخاری اولاجاق دیر و منجه عاییله لر تئاتری اؤزلرینه احتیاج بیلمه یینجه، تئاتر یئرینه دوشمه یه جك.
- تئاتر، اوخویانلار بیزیم اوستاندا نه چتینلیكلرله اوز – اوزه دیرلر؟
تئاتر اوخویانلار اوچون ایش زمینه سی اوستانیمیزدا یوخدور و بودا، اونلاری تهرانا یا باشقا شهرلرده ایش تاپیلان شهرلره گئتمه لرینه ندن (سبب) اولور، ائله ایش گؤرمه لیییك، بئلنچی اینسانلاریمیز درس لرین قورتاراندان سونرا اؤز اوستانیمیزا قاییتسینلار.
- سونوندا نه دمك ایسته رسینیز، بویورون؟
یئری وار، كئچمیشده تئاترا زحمت چكنلرینده آدلارین آپارام، البته چوخونون آدی یادیمدا دئییل آما هر حالدا یادیمدا قالانلاردان؛ آغالار غلامرضا عزیزی، جلیل آغداشی، جلال ذوالقدر، خسرو دستگیر، رحمتلیك بهمن احمری، رحمتلیك شهریار جعفر دوست ،... و ایندیكی نسیل دن، پدرام رحمانی، بابك لطفی، حامد اسماعیل وند، كریم علی خواه (كریم بی، فجر فئستیوالینا كیمی ایش آپاریب دیر) و... بو عزیزلریمیز و آدلاری یادیمدا اولمایان چوخلو عزیزلر، تئاتردا و اؤیرتیمده (آموزش ده) زحمت چكیب و چكیرلر.
سونوندا سیزدنده بو موضوع یا ده یر وئردییینیزه گؤره تشككور ائدیرم و اومود ائدیرم، بو دانیشیق بو موضوعنون جامعه ده یئر تاپماسینا، بیر باشلانیش اولا.
دانیشیغی آپاران: حسین واحدی
وطن ساغ اولسون
وطن ساغ اولسون
بیر آن آیاق اوستده دوروب، نئچه آددیم آتماق دؤرد ایلییدی اونا حسرت اولموشدو. آتا- آنا یاردیم ایله هر ایشینه ائدیردی، دؤرد ایل بوندان اؤنجه آیازین بیر آرابا توققوشما سیندا ایكی آیاغیدا سینیب بئلیده آغیر ضربه گؤرموشدو. ایمام رضا(ع) زیارتینه گئدنده، «یا ایمام ریضا منه شفا وئر ، دوزلیم و تورپاقلاریمی دوشمن الیندن قورتارماق اوچون قاراباغ ساواشینا گئدیم» -دئمیشدی. یازیق آناسی ایله آتاسی الیندن گلنی، آیاز اوچون اسیرگمه میشدیرلر، آخی آیاز اونلارین تكجه اوشاقلاریدی، ان اوزمان دوكتورلار، ان باهالی و مجهز خسته خانالار، آیازین قوللوغوندا اولموشدورلار.آتاسی ائولرینده ساتیب، اوغلونون درمانینا خرجله میشدی، آناسی ایسه بوتون قیزیل لارین! دوكتورلار یاواش- یاواش آیازین ساغالماسینا اومودلنیردیرلر. آیاز نامازدان سونرا ساعاتلارجا قورآن اوخویوب تانریسییلا موناجات ائده ردی...
بالا- بالا آیاقلاری اوستونده یول گئتمه یی باجارا بیلمیشدی، سئوینجیندن نه ائتدیگینی بیلمه ییردی و «یاشام بویو، آتا- آنا سیزه بورجلویام» -دئییردی. آیاز آرزیسینا یئتیشمیشدی و بیر داها ساغلاملیغینی اله گتیرمیشدی، عسگرلییه گئتمه یی دوشونوردو و عمی سی اوغلو آیدین لا بیرلیكده عسگرلیه گئتمه یه قرارلاشمیشدیرلار. آیدین- نین عسگرلیك واختییدی و آیازین- دا خسته اولدوغونا گؤره عسگرلییندن ایكی ایل كئچمیشدی. ایكیسینینده آتا- آناسی اونلاری یولا سالماغا گلمیشدیرلر، اوتوبوس گلمیشدی و وطن اؤولادلاری بیر- بیر آتا- آنالارییلا ساغوللاشیب اوتوبوسا مینیردیرلر، آیازین آتا- آناسی اوندان آیریلا بیلمه ییردیرلر، آخی اونلارین ازدیریب- بئجه ردیكلری ائله بو بیر دانا اوشاغیدی آمما نه ائیلمك، هر اؤولادا وطن اوچون قوللوغ ائتمك بورجدور...
یولدا، آیاز اوتوبوسون پنجره سیندن یوللارین گؤزللیگینه باخیردی و فیكیره گئتمیشدی ،آیدین ایسه، یانینداكی اوغلان ایله دانیشیردی. آخشام اوستویدوو گونش باكی ایله ساغوللاشیردی، اوتوبوس ساخلووا(پادیگانا) یئتیشدی و عسگرلری ایچری آپاردیلار...
... ایكی آی اؤیره تیم چوخ تئزلیكله سونا چاتدی و عسگرلرین چوخو قاراباغا یاخین ساخلوولارا یوللانیلدیلار، آیاز ایله آیدین بیر یئره دوشدولر. گونلر چوخ هیزلی گئدیردی و آنا تورپاغا قوللوغ ائتمك اونلاری یورموردو. آخشاملاری دوشمن یاخین كندلره آتش آچیب اورداكی سیلاحسیز اكینچیلری قورخویا سالیردی. آیاز ایله آیدین ایسه او آتشلی خططین ان یاخینیندایدیلار و هر گون باشقا یولداشلاریله بیر لیكده كئشیك دوروردولار..
گونش داغلارین باشیندان عسگرلره سالام وئره وئره گؤیه یوكسه لیردی، كندلیلرین بیری قاچا- قاچا ساخلووا یاخینلاشیردی، آیدین؛ «دایان، دایان! سنین له یم ... دایان!» -دئیب، كیشی دایاندی و «یوز باشی نی گؤرمك ایسته ییرم» -دئدی! آیدین تئز یاخین لاردا اولان عسگرلرین بیرینه دئییب اودا یوز باشینی چاغیردی، سانكی بیر وای خبری گتیرن لر كیمی باشینا چالیب آغلاییردی، یوز باشی عسگرلره قاپینی آچین ایچری گلسین بویوروق ائتدی، كیشی آغلایا- آغلایا ایچری گلیب؛ سایین یوز باشی؛ بالام، كندلی لر و... دوشمن لر هامیسین قیریبلار و یئنه باش گؤزونو دؤیدو.گئجه یاریسی چوخ سایی دا ائرمنی كنده یوروش چكیب بوتون كندلی لری شهید ائدیب لر، من ایسه او گئجه یولداشیم گیلین كندلرینده ایشیم وارییدی و اوردا قالدیغیم اوچون ساغ- سالامات قالمیشام، كاش قالمایایدیم - دئدی. بوتون ساخلووو كدر باسدی و هامی سس سیز اؤز ایشینده یدی، بعضی لریسه گؤزلرینین یاشلارین ساخلایا بیلمه ییردیرلر، یوز باشی، بو آجی خبری تئز مركزه وئریب، نئچه عسگرله بیرلیكده سالدیری اولان كنده گئتدیلر، آیاز دا گئدنلرین ایچینده یدی و آز قالیردی اوره یی پارتلاییب یئریندن چیخسین و آجی باخیشلارییلا بؤلگه یه باخیردی...
تانریم سن یارادتدیغین اشرف-ی مخلوقات بونلاردیلارمی؟! اینساندا بو قدر یابانلیق (وحشیت) می وار؟! یئره گؤیه آتش لر آچمیش، قورشونلار وورولموشدورلار، كؤرپه، قوجا، قاری، گنج و ... هامینی اؤلدورموشدولر. شهید لری قویلاییب، عسگرلر ایسه قم ایچینده عسگر ائوینه قاییتدیلار، هامی اوره یینده، كاش اوردا اولوب دوشمنی قیراردیم دئییردی، آمما نه فایدا...
آخشام كؤچمكده یدی و گونش داغلارا سرمیش قیزیل و پارلاق ساچلارینی گؤتوروب آپارماغا چابالیردی، آیاز كئشیك ده ن بو آخار- باخاری ایزله ییردی بو آنلار آیاز اوچون ان گؤزل چاغ سایلیردی. بیر آزدان یوز باشی عسگرلری بیر یئره ییغیب دانیشماق اوچون سسله دی، «سایین عسگرلر و وطنین قوچاق ایگیدلری مركزین دئدیینه گؤره و الیمیزه یئتیشن خبرلره گؤره دوشمن ساباح گئجه چیچك لی كندینه هوجوم چكه جك» -دئییب، بیزده گئده جه ییك آرتیردی. عسگرلر هامیسی هارای چكیب بیر خوشبخت اینسان كیمی آتیلیب بیر- بیرلرینی باغریلارینا باسدیلار، آیاز، آیدینا، ایسته دییم چاغ گلیب چاتیب و اینتیقام واختی دی، -دئدی...
سحر چاغییدی و یاخین كندلردن گؤزل اذان سسی، عطرینی گؤیلره سه په له ییردی، آیاز باشقا عسگرلره تای نامازین قیلیب توفنگین و باشقا آراجلارین حاضیرلاماقدایدی، نئچه ساعات دان سونرا چیچك لی یه دوغرو یورویه جه یدیلر...
ساعات اون ایكی اولموشدو و گونش گؤزل یاز هاواسییلا بیر لیكده دوغایا حوكومت ائدیردی، كندین اهالی سی اوزاقدان عسگرلری گؤروب سئوین دیلر، عسگرلر ساواش آرابالاری لا كنده یئتیشدیلر. یوز باشی هر كیمسه نین هارادا اولدوغونو گؤستریب، كندین كیشی لریله بیر لیكده، كندین آغ ساققالینین ائوینه ییغیشدیلار. اوشاقلارییلا قادینلار بیر آرخایین سیغیناجاغا آپاریلدیلار...
اوچ گونویدو عسگرلر كندده یدیرلر و دوشمن كنده گلمه میشدی، آغ ساققال لارین ایسته یینه گؤره عسگرلر بو گئجه نی ده قالمیش اولدولار. گئجه ساعات ایكی ایدی و آیاز ایله آیدین ایكیسی ده بیر یئرده دوروب اویان- بویانا باخیردیلار. آیاز، آیدینا ائله بیل او تپه دن بیر شئی لر آشاغی دوشور- دئدی. آیدین دا سورعتله اورایا باخدی، آمما بیر زاد گؤرمه دی، آیاز دیققت له بیر ده باخاندا دوشمن عسگرلرینین كیملیك بویون باغینین پارلاماسینی گؤروب تئز یوز باشینا خبر وئردیلر...
هامی تئز و سس سیز حاضیر اولدولار، یوز باشی، عسگرلره، من دئینده آتش آچین دئییب، اؤز یئرینه گئتدی...
آتش آچین! قورشون سسی قولاق لاری دلیردی، دوشمن چوخ یاخین لارا چاتمیشدی و اؤزلرین تاپانا نئچه نفرلری هلاك اولدو و باشقالاری قایالار آرخاسیندا گیزلندیلر. نئچه ساعاتییدی چاتیشما داوام ائدیردی و آیدین ایله آیاز بیر- بیره یاردیم ائدیب دوشمنه قورشون آچیردیلار و چوخلاریندا بونلار هلاك ائتدیلر... دوشمن بونو آنلامیشدی و چالیشیردی او آچینی (زاویه نی) باغلاسین ... و آیاز وورولدو...
آیازین هارایی یئر- گویو سؤكه- سؤكه كنده داغیلدی، قان آخار بولاق كیمی آیازین بو خوموندان( بدنیندن) یئره آخیردی، آیدین تئز آیازی باغرینا آلیب موداوا اوچون عسگرلر له گلن دوكتورون چادیرینا آپاردی، اونلارین یئرینه ایكی نفر باشقا عسگر كئچیب یئنه دوشمنی آتشه باغلادیلار... قان چادیری دولدورموشدو و آیدین آغلاییردی ، آیاز باییلمیشدی و نئچه دقیقه دن سونرا بیله سین آرابایا میندیریب خسته خانایا داشیدیلار، آیدین ایسه اونلا بیرلیكده گئتدی، یولدا، آیدین، آیازا «گؤزله رینی قاپاتما ایندی یئتیشه ریك» -دئییردی. آیاز، سونوندا آرزیما یئتیریب وطنه لاییق بیر اوغول اولدوم دئییردی آیدین ایسه گؤزلرین یوموب آغلاماقدایدی...
تئل سیز دن یوز باشینین سسی گلدی، عسگر! عسگر!، آیدین گیلی سسله ییردی، آیدین تئز جاوابین وئردی و بویور كوماندام دئدی. عسگر، آیاز نه دورومدا دئدی و آیدین، حالی خوش دئییل یوز باشیم آما نفس چكیر دئدی. یوز باشی اوجا سس له باغیریب دئدی: آیاز، اوغلوم! سن یاشامالیسان سیزلرین جان كئچمه لرییله دوشمنی هلاك ائتدیك و بوتون كندلی لری قورودوق، آیازین گؤزو دولوب، گؤز یاشلاری اوزوندن آخمایا باشلادی، اوره یینده تانرییا شوكور ائدیب، گولومسه ندی، سونرا آیدینا باخیب دئدی: آناما دئ، آغلاماسین منیم اوچون و اوغلون قوچاق بیر اوغول كیمی وطن یولوندا جانیندان كئچدی، «وطن ساغ اولسون» سؤیله، او آندا آیدین تئز اوزوندن اؤپوب، سن یاشامالیسان دئدی، آیاز گؤلومسه سین پوزمایا- پوزمایا قوچاق ایگیدلر كیمی گؤزلرین دونیایا باغلادی....
یازان: حسین واحدی
